انتشار مستقیم (خودانتشاری) چیست؟

انتشار مستقیم (یا خودانتشاری) روشی است که نویسندگان یا تولیدکنندگان محتوا بدون نیاز به ناشران سنتی، ویراستاران یا مؤسسات واسطه، آثار خود را مستقیماً منتشر میکنند. در این مدل، نویسنده میتواند کتاب خود را به صورت چاپی در چاپخانه منتشر کند یا به عنوان کتاب الکترونیکی در پلتفرم‌های آنلاین عرضه نماید. کنترل تمام مراحل، از جمله ویرایش محتوا، طراحی جلد، قیمت‌گذاری و توزیع، به عهده نویسنده است. در مقایسه با نشر سنتی، این فرآیند سریعتر بوده و هزینه آن، به ویژه در قالب دیجیتال، بسیار پایین است.

 خودانتشاری به نویسنده این امکان را میدهد تا بر تمام فرآیند خلاقانه و تجاری اثر خود تسلط داشته باشد. خطر سانسور یا محدودیت‌های ویرایشی در این روش کمتر است. بخش قابل‌توجهی از درآمد فروش مستقیماً به نویسنده می‌رسد که این میزان بسته به پلتفرم، معمولاً بین ۳۰ تا ۷۰ درصد متغیر است. همچنین، با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، دسترسی به مخاطبان بین‌المللی امکان‌پذیر میشود. این مدل، زمان انتشار را از ماه‌ها به چند روز کاهش داده و با هزینه ورودی پایین، گزینه‌ای جذاب برای نویسندگان تازه‌کار محسوب می‌شود.

خودانتشاری در اروپا، به ویژه در کشورهای انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا بسیار رایج است. در بازار انگلیس،  Amazon Kindle Direct Publishing (KDP)  پیشتاز است و بخش قابل توجهی از نویسندگان مستقل آثار خود را فقط از طریق این پلتفرم منتشر میکنند. در آلمان، پلتفرم‌های محلی مانند  BoD (Books on Demand)،  Tolino Media و epubli جایگاه قدرتمندی دارند. در فرانسه Librinova و  Publishroom، در ایتالیا StreetLib و در اسپانیا  Bubokاز جمله سرویسهای محلی برجسته هستند. در کشورهای اتحادیه اروپا، فروش کتابهای الکترونیکی 15 تا 25 درصد از کل بازار کتاب را تشکیل میدهد که نیمی از آن مربوط به خودانتشاری است.

نویسندگان اروپایی علاوه بر Amazon KDP، میتوانند از پلتفرمهای متصل به شبکه کتابفروشیهای محلی برای توزیع کتابهای الکترونیکی و چاپی استفاده کنند. به عنوان مثال،  Tolinoدر آلمان زیرساخت فروش کتاب‌های الکترونیکی را برای کتابفروشی‌های بزرگ فراهم کرده و یک کانال جایگزین برای KDP محسوب می‌شود. شرکت‌هایی مانند BoD نیز با ارائه خدمات چاپ بر اساس تقاضا (Print-on-Demand)  و توزیع گسترده در سراسر اروپا، امکان حضور کتاب‌های نویسندگان مستقل در فروشگاه‌های فیزیکی را فراهم میکنند.

در ترکیه نیز خودانتشاری در سال‌های اخیر به‌سرعت گسترش یافته است. پلتفرم‌های بین‌المللی مانند Amazon Kindle Direct Publishing (KDP)، Google Play Books، Kobo Writing Life و Apple Books اکنون از محتوای ترکی نیز پشتیبانی می‌کنند. در میان راهکارهای داخلی، Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık (KDY) محبوب‌ترین گزینه است که امکان انتشار کتاب الکترونیکی و چاپی بر اساس تقاضا را فراهم می‌کند. علاوه بر این،  Babil DNY  و برخی چاپخانه‌ها نیز خدمات «چاپ + توزیع» ارائه می‌دهند. بسیاری از نویسندگان جوانی که آثارشان ابتدا در پلتفرم‌های آنلاین داستان‌نویسی مانند Wattpad منتشر شده، اکنون به بخشی از این اکوسیستم تبدیل شده‌اند. بر اساس داده‌های رسمی سازمان آمار ملی ترکیه (TÜİK)، شمار کسب‌وکارهای خرد در حوزه نشر (انتشارات بوتیک یا ناشران فردی) رو به افزایش است که نشان می‌دهد انتشارات مستقیم محبوب‌تر شده و نویسندگان در انتشار آثارشان جسورتر عمل می‌کنند.

در یک سال اخیر پلتفرم داخلی Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık (KDY) که در اصل یکی از شناخته شده‌ترین و قدیمی‌ترین سایت‌های فروش آنلاین کتاب در ترکیه به شمار می‌رود توانسته است حضوری جدی در بازار کتاب پیدا کرده و اقدام به انتشار کتاب بر اساس نظام خودانتشاری کند.  بررسی سایت این پلتفرم نشان میدهد که در برخی موارد کتابهای به فروش رسیده از این طریق به تیراژ بالاتر از چهار هزار جلو نیز رسیده است که تیراژی قابل توجه به شمار می آید. با توجه به همین مساله بسیاری از کارشناسان حوزه نشر در ترکیه معتقدند که در آینده نزدیک شاهد رونق هرچه بیشتر این پلتفرم و حتی پلتفرم های محلی دیگر و رقیب آن خواهیم بود.

امکان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و برند شخصی برای جذب مستقیم مخاطب، دریافت حق‌التألیف بیشتر و سریعتر از سوی مولف، کاهش هزینه‌های توزیع و سهولت دسترسی به بازارهای جهانی از طریق پلتفرم‌های دیجیتال و انتشار سریع اثر و دوری از فرآیند طولانی ارزیابی در ناشران سنتی از مهمترین ویژگی های مثبت این پلتفرم است که توجه نویسندگان را به خود جلب کرده است.

اما به رغم این استقبال روز افزون از این شیوه اما چالش‌های قابل توجهی نیز در پیش‌روی این وضعیت وجود دارد. از دید کارشناسان مهم‌ترین عیب خودانتشاری، مسئولیت نویسنده در قبال خدمات حرفه‌ای ویراستاری، بازبینی و تبلیغات است. نویسندگانی که بودجه تبلیغاتی ندارند، ممکن است با مشکل دیده‌نشدن مواجه شوند. همچنین، به‌دلیل تنوع استانداردها، اختلاف کیفیت در بازار بسیار بالاست. با این حال، با توجه به استقلال عمل و درآمد بالقوه، خودانتشاری در ترکیه به‌طور فزاینده‌ای به مدلی محبوب میان نویسندگان تبدیل شده است. بسیاری معتقدند که مهمترین مشکل این حوزه مسائل بازاریابی و دیده شدن است. از سوی دیگر حجم بالای آثار آماتور باعث اشباع بازار شده است.

نکته قابل توجه در بازار نشر ترکیه در سالهای اخیر، حرکت به سمت بازار کتاب‌های صوتی (مانند Audible، Storytel و BookBeat) از سوی نوینسدگان مستقل است. به طوری که بسیاری از نویسندگان مستقل مستقیماً به تولید و فروش کتاب صوتی روی آورده اند. همچنین، با کمک ابزارهای ویرایش و ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی، نویسندگان میتوانند آثار خود را به راحتی به چندین زبان ترجمه کرده و بازارهای چندگانه را هدف بگیرند.

در کل میتوان گفت که انتشارات مستقیم در ترکیه، با تکیه بر دیجیتال‌سازی و ابتکار فردی، ظرفیت رشد بالایی دارد. با این حال، چالش‌های اقتصادی، ضعف در توزیع، کمبود پشتیبانی حرفه‌ای و نرخ پایین مطالعه، موانع اصلی توسعه آن هستند. این مدل، هرچند آزادی عمل و درآمد بیشتری برای نویسندگان به همراه دارد، اما بدون حمایت ساختاری و حقوقی، ریسک‌های قابل توجهی نیز ایجاد می‌کند. با ترکیب حمایت‌های دولتی، گسترش پلتفرم‌های دیجیتال و تقویت فرهنگ مطالعه، می‌توان انتظار داشت که انتشارات مستقیم می‌تواند در آینده در ترکیه جایگاه محکم‌تری بیابد.

واحد پژوهش رایزنی فرهنگی آنکارا